Hen stori ydy hon, wedi'i hysbrydoli gan fy mam
Drych
Torrodd yn deilchion! Gallai ddweud ar sŵn yr
eco drwy’r tŷ ei fod yn fil o ddarnau mân. Edrychodd hithau ar yr olygfa
gyfarwydd o’i blaen a gwenu. Gwên hapus
a ledai drwy’r wyneb tlws. Un y gellid gweld ei adlewyrchiad yn y llygaid
crisial glas, ac yn y ddau bant yn ei boch.
Gwên wedi’i fframio â minlliw pinc. Troellodd gyrlen o amgylch ei
bys ac edrych ar y gwallt tonnog brown yn llifo ar y ‘sgwyddau main, a’r
les yn orchudd gwarchodol ysgafn dros y
cyfan.
‘Glywis di? Yr ail blât bora ma’! Dwn im be su
haru’r dyn...’
Ynghanol ei phregethu, rhoddwyd taw arni gan yr hyn
a welai o’i blaen. Gwyrodd ei phen a brathu’i gwefus yn ofer, roedd y
dagrau wedi hen ddisgyn lawr ei grudd.
‘Ti’n bictiwr cofia... ‘di bod erioed dwi’m yn deud
ond...’
* *
*
Eisteddai'r blodyn pinc yng nghanol rhosod
Afallon. Llifai tonnau ei gwallt lawr ei chefn gan guddio’r adenydd brau,
llawn gliter. Wrth ei hochr, eisteddai ei doli fud. Gerllaw safai’r tŷ dan dywyllwch y goeden
fawr. Yn golur budr ar ei wyneb, tyfai eiddew. Cododd gan ymlwybro tuag ato’n ddiofal. Roedd y tŷ yn oer a deuai rhyw ias i godi
croen gŵydd drosti hi i gyd, a hithau newydd gamu o wres gwên yr haul. Yn
araf a distaw, dringodd y grisiau derw gan geisio osgoi ambell wich. Yn wahanol i weddill y tŷ, roedd y llofft yn
lamp o olau. Yma, saethai pelydrau’r
haul i’r ystafell gan drywanu lluniau amryliw o ddwy dylwythen deg a grogai ger
y gwely. Gyferbyn â’r gwely, gorweddai trysorau drud ag ôl bysedd bach
busneslyd yn orchudd amlwg drostynt. Yn
gwarchod y trysor, safai drych hud yn dalsyth.
Pan fyddai’i mam yn newid a rhoi’i minlliw pinc, byddai hithau a doli
yno’n ei gwylio, gan holi’r drych pwy oedd yr hogan dlysaf yn y byd, byddai’r
drych yn siŵr o ateb mewn llais annaturiol, dwfn.
‘Gwen ydy’r eneth dlysaf yn y byd i gyd yn grwn’
A hithau’n cywiro’r drych, drwy ychwanegu
‘a mam’ yn bendant.
Ar hynny, byddai’n cael coflaid a chusan fawr gan
ei mam. Yn ddiweddar, doedd y drych heb ei hateb, os byddai’n gwneud,
llais digon gwantan a fyddai ganddo, ac ni fyddai’n derbyn coflaid a chusan,
dim ond ei mam yn syllu arni drwy lifogydd ei llygaid ag yn ceisio gwenu ag
estyn ei llaw. Ar flaenau ei thraed, camodd at y gwely. Edrychai ei mam yn union fel Eira Wen. Roedd ei gwallt tonnog brown yn boddi’r clustog
llwyd yn heddychlon. Estynnodd y minlliw
pinc o’i bag bach, a’i roi yn araf ofalus ar wefusau oer ei mam. Cusanodd
hi, yna gollwng gafael ar ei llaw, a ddisgynnodd yn llipa yn ôl ar y
gynfas. Aeth at y drych, rhoi’r minlliw
pinc ei hun, yna’i gadw’n saff yn ei bag bach.
Gafaelodd yn sydyn mewn cadwyn berlau, gwisgodd hi, doedd neb yn dylwyth
teg heb gadwyn berlau.
Wedi cau’r drws yn ddistaw bach,
dawnsiodd hi a’i doli yn ôl i’r ardd. Dyna lle’r oedd y ddwy’n dawnsio i gân yr
adar gyda’r gloÿnnod byw a’r fuwch goch gota, pan ddaeth gwenyn i dorri ar eu
hwyl. Daeth gwich iasoer y giât i’w chlyw, ac ar amrantiad, rhedodd i
guddio tu ôl i’r rhosod gan afael yn dynn yn ei doli. Wrth guddio, rhwygodd ei theits gwyn, a daeth
deigryn o waed i’r golwg. Edrychodd
tua’r tŷ... drwy’r ffenestr... gwelodd rhywun yn dringo’r grisiau...gollyngodd
ei doli, ac am y tro cyntaf, rhedodd i’r tŷ ar ei phen ei hun. Dringodd y
grisiau’n araf... pan gyrhaeddodd llofft ei mam, sylwodd arno’n eistedd ar
erchwyn y gwely a’i wyneb yn welw.
Cododd, a’i hwynebu gyda’i lygaid
clwyfus, plygodd i lawr ati a’i chofleidio’n dynn, cododd hi i fyny a’i chario
i lawr y grisiau. Fe’i cariwyd i’w gar
mawr du. Gyrrodd i ffwrdd.
I goflaid anarferol cyrhaeddodd dŷ ei
hewythr. Yno roedd ei modryb yn ffysian ag yn trio gwenu drwy’r
amser. Ar y bwrdd, roedd platiad o fisgedi pinc a glasiad o lefrith, wrth
iddi eu bwyta, sylwodd ar y glaw a oedd yn pigo ar y ffenestr yn cael ei
adlewyrchu’n sbectol Anti Elin. Roedd cael te yn nhŷ Yncl Dafydd wedi bod
yn sypreis bach neis, byddai mam a doli wrth eu bodd yn clywed yr hanes.
Ar ôl y te bach, cafodd fynd i’r
parlwr, yno roedd yr hogia’ yn gweiddi a gwylltio ar ei gilydd wrth chwarae gêm
gwffio ar y teledu.
‘Cym honna’ meddai Tomos yn fygythiol
‘Chei di’m gwared ohonai mor handi a hynna, ngwas
i’ heriai ei frawd, cyn trywanu botwm y teclyn yn ei law yn ddi-stop a
orchmynnai i’r dyn bach ar y teledu guro ei wrthwynebydd yn slwj.
‘Be w’t ti? Fferi?’ holodd Tomos
‘Ha ha ha! Ti ‘di marw! Pwy ‘di’r fferi
rŵan?’ Trodd Danial i dynnu ar ei frawd,
ond tynnwyd ei sylw gan y dylwythen deg a guddiai tu ôl i’w dwylo bach, yn
amddifad ar y soffa fawr.
Chwaraeodd y ddau mo’r gêm
wedyn. Daeth anti Elin i’r parlwr i ddweud bod hi ‘di gneud bath yn barod
iddi. Roedd wrth ei bodd yn cael bath!
Cyrhaeddodd yr ystafell glaerwyn, edrychodd i mewn a sylwi ar y drych
oedd wedi stemio i gyd ac a guddiai ei siom. Dim bath fel y cawsai gan
mam oedd o. Doedd na’m cwmwl mawr pinc o
fybls i chwarae pi-po ynddo, na pherlau bach sbesial a ddiflannai wrth eu
taflyd i mewn i’r dŵr... dim ond ychydig o fybls gwyrdd. Tynnwyd ei hadenydd,
ei bag, ei dillad a’i chadwyn berlau.
Yng nghanol yr holl sgrwbio ni welodd ei adenydd yn cael ei dal dan ben
glin Anti Elin. Cafodd ei chodi o’r dŵr
oedd bellach yn llawn glitter, yn prysur ddiflannu lawr y plwg, a’i newid i hen
byjamas coch oedd yn wahanol iawn i’w choban binc. Fuodd anti Elin ddim
dau funud yn sychu a brwsio’i gwallt, mor wahanol i mam a fyddai am hydoedd yn
ei anwesu â’i chrib a mwytho pob cyrlen cyn ei gosod yn ofalus yn ei lle. Rhoddwyd i orffwys yn y llofft sbâr, a dyna
lle oedd hi yn syllu ar y drych, pan ddisgynnodd i gysgu.
Llusgai’r diwrnodau yn eu blaen, a deuai tŷ Yncl
Dafydd yn fwy o garchar bob dydd. Daeth mis Medi, ac o’r diwedd, byddai’n
cael ei rhyddhau am ychydig oriau bob dydd.
Yn nosbarth Miss Jones yr oedd hi. Roedd yr athrawes yn garedig iawn,
ac yn mynnu rhoi sylw ychwanegol iddi, gan ei bod wrth ei bodd gyda’r gadwyn
berlau a wisgai. Doedd Anti Elin ddim am iddi wisgo’r gadwyn, ond
dywedodd Yncl Dafydd y byddai’n cael.
Wrthi’n chwarae tŷ bach oedden nhw yn y tŷ bach
twt, ryw amser chwarae gwlyb.
‘Fi ydy’r fam’ meddai Sian wrth blethu ei dwylo’n
awdurdodol
‘Ond... chdi ydy’r fam bob tro’ ceisiodd hithau
ddal ati
‘Ia, achos dw i yn bedair’ eglurodd gan chwyddo yn
fawr o’i blaen
‘Dw i hefyd!’ synnodd hithau ei gwrthwynebydd
‘Wel... Dwyt ti ddim yn gwbod sut i fod yn fam...’
‘yndw tad...’
‘Nagwyt! Achos ma’ dy fam di wedi marw!’
Torrodd drych y bag mêcyp a arferai
fod yn ei dwylo, wrth iddo ddisgyn yn swp i’r llawr, fel y gwnaeth
hithau. Aeth pobman yn ddistaw...daeth sŵn y glaw yn trywanu’r ffenestr
yn uwch ag yn uwch, wrth i’r distawrwydd yn y dosbarth dyfu...cyn...i’r waedd
fwyaf aflafar foddi’r dosbarth. Rhedodd Miss Jones i’r fan. Dechreuodd y dagrau araf lifo i lawr ei
gruddiau llwyd, cyn disgyn yn ddafnau trwm ar ei glin, eisteddodd yr athrawes
ar lawr, a’i chysuro. Gorffwysodd hithau
ei phen ar ei mynwes a chrio gan ei gadael yn ddim ond corff, bychan, sychedig,
ar goll yn ei bywyd ei hun.
O hynny ymlaen, byddai’r gadwyn berlau
yn dynn am ei gwddf, a’r minlliw pinc yn ei phoced, ond byth yn cael ei
ddefnyddio. Ar erchwyn ei gwely roedd ffâm a llun o’i mam yn gwenu’n
gysur rhyngthi a’r drych mud.
* *
*
Camodd ei modryb tuag ati gan edrych dros ei
hysgwydd ac amneidio.
‘Ti union run fath a hi sdi.’
‘Biti na ches i’m ei nabod hi’ atebodd mewn llais
gwan, crynedig.
‘Mi wyt ti’n ei nabod hi sdi, mai yma ynot ti.’
Gafaelodd yn dynn, dynn yn ei llaw. Bu llonyddwch rhwng y ddwy am rhai
eiliadau. Ymsythodd y fodryb, clirio’i
gwddf a chamu’n ôl.
‘Tyd i ni ga’l dy weld di’n iawn ta...’
Cododd Gwen ar ei sefyll yn araf gan adael i ewyn
gwyn ei ffrog orlifo i’r llawr.
‘Ma ‘na un peth ar goll.’ Estynnodd y gadwyn
berlau.
Rhoddwyd y ffrâm wrth erchwyn y gwely
cyn i Gwen droi at y drych i weld ei modryb yn gwisgo’r perlau am ei
gwddf.
Edrychodd ar ei
hun yn y drych, gwelodd ei mam dan y les, gwenodd yn ddagreuol yn ôl.
Comments
Post a Comment